Zelf een Panfluit maken van pvc buis
Zelf een panfluit maken! Maar dan wel eentje die het echt goed doet, waar je zuivere tonen op kunt spelen en dus ook een echte melodie! Dat ga ik je uitleggen in dit verhaal.
Wat dacht je er trouwens van als ik dit bij jou als lange les of hele lesdag muziek en techniek in de bovenbouw van de basisschool of zelfs op de middelbare school, kom doen? Te gek toch?!
Als voorbeeld heb ik gekozen voor de tonen van het liedje: “waarom ik?” Dit hartroerende nummer gebruik ik bij de creatieve muziekopdracht voor de bovenbouw. Voor dat liedje gebruik ik 3 kleine panfluiten van ieder 3 buizen.
Een beetje theorie komt er dus bij want je wil wel “echte” zuiver gestemde tonen kunnen spelen. Het gaat dus allemaal wat verder dan lukraak iets knutselen waar geluid uit komt.
Verder komt het op veel praktijk aan met gereedschap en materialen en hoe je dat allemaal aanpakt.
Een panfluit maken: wat moet je weten?
Hoe het werkt natuurlijk!
- Een panfluit is een serie buizen naast elkaar van klein naar groot. Iedere pijp geeft zijn eigen toon. Er is 1 ding absoluut noodzakelijk voor zo’n buisje: de onderkant moet stevig dicht zitten: stevig en luchtdicht! Anders gaat er gewoon nooit een behoorlijke toon uitkomen.
- De “werkende lengte” van de buis en de binnendiameter zijn bepalend voor de toonhoogte die je er op kunt spelen. Met werkende lengte bedoel ik de lengte in de buis vanaf de prop tot aan de bovenkant van de buis.
Een langere werkende lengte geeft een lagere toon en hoe korter de werkende lengte, hoe hoger de toon. - Het materiaal van de buis is een stuk minder belangrijk. Voor de toonhoogte al helemaal niet. Het is wel fijn als het een beetje stevig is en makkelijk te bewerken en ook nog tegen vocht kan. Pvc buis heeft het allemaal! En als je het ergens uit het afval weet te halen is het nog kosteloos materiaal ook!
Wat heb je nodig?
- pvc buis 16 mm (buitenkant gemeten) voor de hoge tonen. Voor de laagste toon die ik nodig heb, neem ik 1 maat dikker: 19 mm buitendiameter (die grijze op de foto).
Die vind je in de bouwmarkt bij de elektra maar wellicht ook in een afvalcontainer ergens waar ze aan het bouwen of verbouwen zijn. - Beetje hard schuimplastic of ander spul om de onderkant van de buis stevig en luchtdicht mee af te sluiten. Ik gebruik iets wat als bescherming heeft gezeten in een doos met verlichtingsarmaturen.
- buizenkniptang als je die hebt (heb ik er een paar van voor mijn werk als creatieve invaldocent basisschool) Maar je kan ook een ijzerzaag of zelfs een broodmes gebruiken met een beetje fijne scherpe tanden. Als je er maar verschillende lengtes pijp mee kan maken. Zorg wel dat de afgezaagde kanten glad zijn. Dus wellicht gebruik je ook nog:
- schuurpapier om de ruwe kantjes glad te maken.
- Appelboor om in keer een goed formaat “prop” uit het schuimspul te steken. De proppen worden iets groter van diameter dan de binnenkant van de buis. Dat is goed want je kan het nog een beetje inknijpen. Als je het dan in de buis propt zit het gelijk goed strak en daarmee luchtdicht.
- Liniaal of rolmaat om de verschillende lengtes buis af te meten voor het zagen, knippen.
- Potlood om de prop naar de juiste plek te duwen en om af te tekenen.
- Iets om de buizen aan elkaar vast te maken: ty-raps, touw, verzin iets om er een mooi geheeltje van te maken.
- Stemapp op een smartphone of gewoon een ouderwets stemapparaat. Je kan heel makkelijk met een app een telefoon omtoveren tot stemapparaat waar je b.v. een gitaar mee kan stemmen. Zoek maar op “guitar tuner”.
Zoek op de stemapp een stand die alle tonen kan herkennen. Stand chromatisch, heet dat.
Dus je moet hem niet op “guitar”of “ukulele” o.i.d. zetten want dan herkent hij niet alle tonen.
Benodigde tijd: 2 uren en 30 minuten
En hoe ga je nu je eigen panfluit maken, uiteindelijk?
- Gereedschap en spullen, goede zin en je verstand
Zorg dat je alle benodigdheden klaar hebt liggen op een stevige werktafel. je gaat met serieuze gereedschappen aan de gang dus gebruik je verstand!
- Buizen op de goede lengtes maken.
Knip, zaag of snijd de buizen op de juiste lengtes af. In mijn voorbeeld heb je 9 buizen nodig van de volgende lengtes in centimeters:
31cm 27,5cm 26cm voor de 3 laagste tonen.
Dan 25cm 21cm 20cm voor de middelste 3 tonen
En dan nog 21cm 19cm en 18cm voor de hoogste 3 tonen.
- Proppen maken
Met de appelboor ga je nu net zoveel schuimen proppen uitboren als dat je buisjes hebt (in mijn geval 9 dus). Duw in elke buis onderin 1 prop. Beetje proppen! maar nog niet te ver duwen. Zomaar net aan, binnen de buis is goed voor nu. Je zal nu al aardig dicht in de buurt zitten met de tonen die je op de buizen kan spelen. De proppen zitten nog niet op diepte maar dat komt later.
- Buizen aan elkaar maken
Ik heb de buizen per 3 aan elkaar gemaakt met ty-raps. Maar als je een beetje kunstzinnig bent kun je hiervoor ook allerlei gekleurde touwtjes gebruiken. Je zou ook nog een verf-roerstokje overdwars kunnen leggen waar je ze allemaal aan vast bindt.
- De buizen zuiver stemmen.
Als het goed is, zijn al je buizen nu iets te laag gestemd. je blaast over de bovenkant van de buis tot je een duidelijke toon hoort. op je stemapparaat zie je nu de toon die het stemapparaat/ je stemapp al herkent.
Om de tonen zuiver te krijgen, moet je de prop iets verder in de buis duwen. Hiervoor gebruik je een potlood. Je ziet hier een tamelijk zuivere toon A op mijn stemapp (klein haartje te hoog).
Is de toon te hoog geworden, dan moet je de prop weer naar onderen zien te krijgen. Je zal dan een wat langer stokje moeten zoeken.
De tonen van mijn laagste set zijn; D, E, F. De middelste 3 zijn: G, A en Bes of Bb (B met zo’n klein b-tje erbij. Deze toon kan ook A# heten. Dat is dezelfde toon).
De hoogste 3 tonen zijn: A, B en C.
Ja, oké, ik had dus ook 1 grote panfluit kunnen maken met D, E, F, G, A, Bes, B, C.
Als je er dan nog een lage C bij maakt en je laat de Bes weg, heb je een fluit waar je “vader Jacob” op kan spelen en “Poesje mauw” Hoewel die laatste met een Bes i.p.v. een B ook heel leuk wordt. Een beetje Blues krijgt het dan.
Maar nu kan ik bij het lied “Waarom ik?” per regeltje 1 set van 3 pijpjes gebruiken. Ook wel leuk toch?
de lengte van de toon is toch bovenkant propje boven kant pijp de maten die u opgeeft moet er dan 2cm bij voor het propje
Dag naamgenoot,
Ik heb de maten gemeten aan de buitenkant van de door mijzelf gemaakte fluiten. Daar zit dus al extra lengte bij voor de propjes.
Bij mij zijn de propjes tussen de 1 en 1,5 cm dik.
Mochten ze bij jou iets dikker uitgevallen zijn, dan kan het zeker geen kwaad om de buizen iets langer te nemen.
Wat je zegt, klopt wel. De lengte tussen bovenkant van het propje tot einde buis, bepaalt de toonhoogte.
Dank voor je reactie en veel succes ermee!
Hallo, wat voor soort pvc buizen gebruikt u voor de middelste tonen. 16mm of 19mm?
Dag Anna Bella, 16mm voor bijna alle buizen. Alleen voor de allerlaagste toon, de langste buis dus, heb ik 19mm gebruikt.
Succes ermee en bedankt voor je reactie!
Dag Willem,
Je schreef:
Dan 25cm 22cm 20cm voorde middelste 3 tonen
En dan nog 21cm 19cm en 18cm voor de hoogste 3 tonen.
Mis ik iets met die 20 en 21 cm? Ik neem dan aan 25-22-21-20-19-18?
Groet
Ruud
Dag Ruud,
Ik snap je verwarring. Ik heb de fluiten er nog eens even bij gepakt en nagemeten.
Ik heb ze gemaakt zoals ik beschreven heb en de tonen kloppen. Toch zie ik nu ook dat er iets verwarrends in zit.
Het zit nog iets anders dan jouw idee.
Ik heb 3 fluiten gemaakt van ieder 3 tonen om daarmee het liedje “Waarom ik?” te kunnen spelen.
De 1e regel speel je met de 3 langste buizen. Het zijn de tonen d, e en f.
De 2e regel begint met de middelste 3 buizen met de tonen g, a en bes. Daarna weer de 3 laagste tonen/ langste buizen.
De 3e regel begint met de tonen a, b en c en dat is de serie met de kortste buizen. De regel sluit weer af met de 3 langste buizen.
De serie met kortste buizen bevat dezelfde toon a als de middelste serie. Daar heb ik de ene keer 22 en de andere keer 21 cm gebruikt. Dat had allebei wel met 21 cm gekund.
Maar de bes (20 cm) van de 2e serie tonen is wel een lagere toon dan de b (19 cm) van de 3e serie.
In elk geval hartelijk dank voor je reactie! Ik ga het aanpassen.